سد و نیروگاه دز

 سد دز نخستین سد از رشته سدهای چند منظوره است که بر روی رودخانه دز و سازه آن در فاصله 23 کیلومتری شمال شرقی شهرستان اندیمشک احداث و مورد بهره برداری قرار گرفت است . قبل از احداث این سد سیلابهای مخرب هر ساله خسارات بسیاری بر مناطق پایین دست و زمین های کشاورزی وارد می کرد .

انتخاب محل سد از طریق اکتشاف هوایی و مطالعات اولیه آن در اردیبهشت 1335 ، مساحی مقدماتی در آذر 1338 ، شروع حفاری ها در شهریور 1339 و رسیدن به قعر رودخانه در مرداد 1340 انجام شد .
در این بین تجهیزات ساخت بتن نصب گردیده و بتن ریزی دیواره سد از آبان 1340 آغاز و در آذر 1341 پایان یافت .
کار نصب تجهیزات نیروگاه نیز به موازات بتن ریزی شروع و اولین واحد نیروگاهی دز در اسفند 1341 مورد بهره برداری قرار گرفت .
آب رودخانه دز از ارتفاعات اشتران کوه ، قالی کوه و بخشی از سلسله جبال زاگرس سرچشمه می گیرد و سرشاخه های فرعی آن را رودخانه های بختیاری ، تیره ، ماربوره مکن دان و سرخاب کشور تشکیل می دهند . با احداث سد دز ، دریاچه ای به طول 65 کیلومتر و با ظرفیت نهایی 3/3 میلیارد متر مکعب آب ، به وجود آمده است .
هدف اصلی از احداث این سد کنترل سیلاب ها ، تنظیم آب جهت مصارف آبیاری و کشاورزی و تأمین نیروی لازم جهت تولید برق می باشد . این سد که از نوع بتنی دو قوسی جداره نازک با ارتفاع 203 متر ساخته شده ، در زمان خود ششمین سد از لحاظ ارتفاع در دنیا محسوب می شده است . حفظ ، نگهداری و بهره برداری از سد و نیروگاه دز که نقش مهمی در تامین آب و پایداری برق کشور داشته از جمله افتخاراتی است که طی 33 سال گذشته در کارنامه نظارم مهندسی صنعت آب و برق جمهوری اسلامی ایران به ثبت رسیده است .

شرکت های سازنده

شرکت انتریوهایدرو راه اندازی واحدها را به عهده داشته و شرکت آمریکایی موریسون نادسن پیمانکار مرحله احداث کمپ تامین آب مصرفی و آشامیدنی، ‌ایجاد تونل انحرافی و جاده تونلی و غیره بوده است. شرکت ایتالیایی امپرزیت- جیرولا – لودی جیانی پیمانکار مرحله ساختمان بدنه سد و نیروگاه ، تونلهای سرریز ، کلیدخانه و تکمیل تونل جاده ای و غیره بوده است.

هزینه های ساخت سد و نیروگاه :
مخارج کل جهت اجرای این پروژه با در نظر گرفتن خطوط انتقال 230 کیلوولتی :
بالغ بر پنج میلیارد و پانصد میلیون ریال ( معادل 73/5 میلیون دلار) از این مقدار مبلغ 9/4 میلیارد ریال معادل ( 65 میلیون دلار ) مربوط به هزینه های ساخت سد و نیروگاه و دستگاههای آن و مابقی یعنی 640 میلیون ریال معادل ( 5/8 میلیون دلار ) مربوط به خطوط و ایستگاههای انتقال در مراحل ابتدایی بهره برداری از نیروگاه بوده است. 

ایران امروز
هرچند در دوران استعمار و چپاول مملکت ، اجازه رشد و پیشرفت به نیروهای فکری و خلاق و جوان نمی دادند که نمونه بارز آن ساخت سد دز می باشد که تماماً به دست کارشناسان خارجی و بدون استفاده از توان و فکر ایرانی به سرانجام رسید. ولی از سال 1357 که انقلاب اسلامی به ثمر رسید تمامی امور نگهداری و تعمیرات این سد به دست متخصصان توانمند ایران انجام می گیرد و امروز ایران عزیز ما با همت و تلاش جوانان سخت کوش و خلاق خود ، در ردیف ده کشور برتر سد ساز دنیا می باشد. سدهای عظیم کارون3 و کرخه از دستاوردهای سد سازی ایران بعد از انقلاب است.